ក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិកបញ្ជាក់ថា ព្រះគម្ពីរគឺជាព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ហើយបានរក្សានូវគោលលទ្ធិសំខាន់ៗ អំពីព្រះជាម្ចាស់ រួមទាំងគោលជំនឿអំពីព្រះត្រៃឯកផង។ ទោះយ៉ាងនេះក្ដី ក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិកបានបន្ថែមគោលលទ្ធិជាច្រើនដែលព្រះគ្រីស្ទ និងសាវករបស់ទ្រង់មិនដែលបង្រៀន។ សំខាន់ជាងគេក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិក ហាក់ដូចជាមិនអាចបំពេញការងារសំខាន់ជាងគេ ដែលក្រុមជំនុំគ្រីស្ទបរិស័ទត្រូវបំពេញ គឺការពារដំណឹងល្អនៃសេចក្ដីសង្គ្រោះ ដោយសារព្រះគុណតាមរយៈជំនឿលើព្រះគ្រីស្ទ មិនមែនដោយការប្រព្រឹត្តនោះទេ (អេភេសូរ ២ៈ៨-៩) ហើយប្រកាសដំណឹងល្អនោះដល់លោកិយយ៉ាងច្បាស់លាស់។
នៅពេលខ្ញុំជួបរ៉ូម៉ាំងកាតូលិកម្នាក់ ហើយសួរគាត់ថា «តើអ្នកពឹងផ្អែកលើអ្វី ឬសង្ឃឹមលើអ្វី ដើម្បីនឹងមានជីវិតអស់កល្បជានិច្ច?» មានចំនួនតិចប៉ុណ្ណោះ ដែលឆ្លើយដោយប្រើពាក្យថា «ខ្ញុំពឹងលើព្រះយេស៊ូវ» ឬ «ព្រះគ្រីស្ទបានសុគតជំនួសអំពើបាបខ្ញុំ ហើយបានរស់ឡើងវិញ» ឬក៏ «ដំណឹងល្អ»។ សំណួរនេះគួរតែងាយស្រួលឆ្លើយសំរាប់គ្រីស្ទបរិស័ទ ប៉ុន្តែអ្នកកាន់និកាយកាតូលិកភាគច្រើនឆ្លើយដូចនេះវិញ៖ «ខ្ញុំព្យាយាមរក្សាក្រឹត្យវិន័យ១០ ប្រការ» ឬ «ខ្ញុំទៅចូលរួមពិធី ម៉ាស(Mass) រៀងរាល់សប្តាហ៍»។ល។ ជាការសោកស្ដាយយ៉ាងខ្លាំងដែលពួកកាតូលិកចំនួនតិចមែនទែន យល់ពីដំណឹងល្អនៃព្រះគុណរបស់ព្រះ។ (និយាយតាមត្រង់ សមាជិកនៃនិកាយប្រូតេស្ដង់ធំៗភាគច្រើន ក៏មានការពិបាកដូចគ្នាក្នុងការផ្តល់ចម្លើយច្បាស់លាស់ ចំពោះសំណួរខាងលើនេះដែរ។ សូមមើលជំពូក «គ្រីស្ទសាសនាសេរីនិយម» ខាងលើ)។
ប្រវត្តិ
ក្នុងរយៈពេល ២០០ ឆ្នាំដំបូងនៃគ្រីស្ទសាសនា ក្រុមជំនុំចំនួន ៥ បានលេចធ្លោ និងមានឥទ្ធិពល។ នៅរាប់សិបឆ្នាំដំបូង ក្រុមជំនុំយេរូសាឡិមមានភាពលេចធ្លោ ពីព្រោះជាក្រុមជំនុំដំបូងគេ។ មិនយូរប៉ុន្មានក្រុមជំនុំនៅអាន់ទីយ៉ូក(៥០០គីឡូម៉ែត្រខាងជើងក្រុងយេរូសាឡិម) ក៏ចាប់ផ្ដើមមានឥទ្ធិពលដែរ ជាមួយនឹងក្រុមជំនុំនៅក្រុងអាឡិចសាន់ឌ្រា ក្នុងស្រុកអេហ្ស៊ីប។ បន្ទាប់ពីនោះ ក្រុមជំនុំពីរទៀតក៏បានលេចធ្លោដែរ គឺក្រុមជំនុំនៅទីក្រុងរ៉ូម និងក្រុមជំនុំនៅខនស្តង់ទីណូប៉ូល (Constantinople ឈ្មោះចាស់ ប៊ីហ្សាង់ទីយូន Byzantion)។ ទោះបីជាក្រុមជំនុំទាំង ៥ នេះ មានភាពល្បីល្បាញ និងមានឥទ្ធិពលបំផុតក៏ដោយ ក៏គ្មានក្រុមជំនុំមួយណាក្នុងចំណោមក្រុមជំនុំទាំងនេះ ហ៊ានអះអាងថា ជាក្រុមជំនុំសំខាន់ជាងគេនោះទេ សូម្បីតែក្រុមជំនុំដំបូងគេនៅទីក្រុងយេរូសាឡិម។ ហើយគ្មានមួយណាក្នុងចំណោមក្រុមជំនុំទាំងនោះអះអាងថា មានគ្រូគង្វាល ឬ អ្នកគ្រប់គ្រង(Bishop)ដែលធំជាងគ្រូគង្វាលដទៃទៀត នៅក្នុងពិភពលោកនោះឡើយ។ នេះគឺជាស្ថានភាពដែលគួរតែនៅមានរហូតក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃក្រុមជំនុំ។
ប៉ុន្តែមិនយូរប៉ុន្មានក្រុមជំនុំមួយ គឺក្រុមជំនុំនៅទីក្រុងរ៉ូមបានចាប់ផ្តើមតាំងខ្លួនថា ធំជាងក្រុមជំនុំផ្សេងទៀតទាំងអស់ ដោយសារការអះអាងថា សាវកពេត្រុសផ្ទាល់ បានធ្វើជាគ្រូគង្វាលរបស់ពួកគេ។ ក្រោយមកក្រុមជំនុំរ៉ូមបានក្លាយជាក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិក។
តើពាក្យ «កាតូលិក» មានន័យដូចម្ដេច?
ពាក្យកាតូលិកមានន័យថា «ទូទាំងពិភពលោក» ឬ «ទទួលយក ឬទទួលស្គាល់ទូទៅ»។ នៅគ្រប់ជំនាន់ក្រុមជំនុំទាំងអស់នៅក្នុងពិភពលោក ដែលជឿលើដំណឹងល្អ និងគោលលទ្ធិរបស់ព្រះគ្រីស្ទ និងពួកសាវក រួមជាក្រុមជំនុំកាតូលិកពិតរបស់ព្រះ។ ប៉ុន្តែពីរបីរយឆ្នាំបន្ទាប់ពីព្រះគ្រីស្ទ ក្រុមជំនុំនៅរ៉ូមបានចាប់ផ្ដើមអះអាងថា មានតែក្រុមជំនុំ ដែលបានចុះចូលនឹងអំណាចរបស់ក្រុមជំនុំរ៉ូម ហើយអ្នកគ្រប់គ្រងរបស់ពួកគេប៉ុណ្ណោះ ដែលជាកាតូលិក គឺត្រូវបានទទួលយក ឬទទួលស្គាល់។ ក្រុមជំនុំឯទៀត គេរាប់ថា ជាក្រុមជំនុំបែកចេញ។ ប៉ុន្តែការអះអាងរបស់ក្រុមជំនុំរ៉ូម ផ្ទុយពីអត្ថន័យ នៃពាក្យ«កាតូលិក»។ កាតូលិក មានន័យថា ទូទាំងពិភពលោក តែការអះអាងរបស់គេ ធ្វើឲ្យភាពកាតូលិក អាស្រ័យលើការចុះចូលចំពោះសិទ្ធិអំណាចនៃក្រុមជំនុំតែមួយ និងគ្រូគង្វាលតែមួយ ក្នុងទីក្រុងតែមួយ និង ក្នុងប្រទេសតែមួយ។ ការនោះមានភាពផ្ទុយពីអត្ថន័យកាតូលិក។ តើអ្នកគិតយ៉ាងម៉េច បើក្រុមជំនុំនៅក្រុងយេរូសាឡិមបានចាប់ផ្តើមហៅខ្លួនឯងថា «ក្រុមជំនុំកាតូលិកយេរូសាឡិម» ដោយអះអាងថា មានតែក្រុមជំនុំដែលបានចុះចូលចំពោះអ្នកដឹកនាំរបស់គេប៉ុណ្ណោះ ដែលជាកាតូលិក? ក្រុមជំនុំរាប់ពាន់ផ្សេងទៀត ពិតជានឹងបដិសេធការអះអាងនេះ។ ហើយពិតមែន នៅពេលដែលក្រុមជំនុំរ៉ូមបានចាប់ផ្តើមអះអាង ពីភាពជាអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួនលើក្រុមជំនុំដទៃទៀត ក្រុមជំនុំផ្សេងទៀតពិតជាបានបដិសេធការអះអាងនោះ៖
«ក្នុងរយៈពេលពីរបីសតវត្សដំបូងនៃក្រុមជំនុំ គ្មានភ័ស្តុតាងណាដែលថា ក្រុមជំនុំ អាន់ទីយ៉ូក យេរូសាឡិម ឬអាឡិចសាន់ឌ្រា បានប្រគល់សិទ្ធិឲ្យអ្នកគ្រប់គ្រងក្រុមជំនុំរ៉ូម មានអំណាចលើពួកគេ ឬលើក្រុមជំនុំផ្សេងទៀតនៅក្នុងចក្រភពឡើយ។ តាមពិតមានភ័ស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ សូម្បីតែសម័យក្រោយនោះទៀត ដែលក្រុមជំនុំនៅអាហ្រ្វិកខាងជើង និងនៅកន្លែងដូចជា ទីក្រុងមីឡាន [នៅអ៊ីតាលី] បានច្រានចោលការអះអាងដែលថា អ្នកគ្រប់គ្រងក្រុមជំនុំរ៉ូមមានអំណាចលើពួកគេ។ (https://www.trinityfoundation.org/journal.php?id=313#_ftn5)
រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំបន្ទាប់មក ក្រុមជំនុំរ៉ូមបានបន្តទទូចអំពីអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន ហើយក្រុមជំនុំផ្សេងទៀតក៏បានបន្តបដិសេធការអះអាងនោះដែរ។ ឧទាហរណ៍ បន្ទាប់ពីក្រុមប្រឹក្សា ណៃសៀ (គ.ស ៣២៥) ក្រុមជំនុំរ៉ូមបានយកឯកសារផ្លូវការពីក្រុមប្រឹក្សាណៃសៀ ហើយបានចម្លងជាច្បាប់របស់ខ្លួនឯង។ ប៉ុន្តែគេបានបន្ថែមពាក្យទាំងនេះទៅក្នុងឯកសារនោះថា «ក្រុមជំនុំរ៉ូមតែងតែមានអាទិភាពជានិច្ច»! ១២៥ឆ្នាំក្រោយមកនៅឯក្រុមប្រឹក្សា កាលសេដូន (Chalcedon) ក្នុងឆ្នាំ ៤៥១ នៅពេលដែលអ្នកតំណាងមកពីក្រុមជំនុំរ៉ូមបានអានជាសាធារណៈនូវឯកសារណៃសៀច្បាប់របស់ខ្លួន (ដោយមានទាំងពាក្យបន្ថែមអំពីអាទិភាពរបស់ក្រុមជំនុំរ៉ូម) នោះក្រុមប្រឹក្សាទាំងមូលបានក្រោកឈរឡើងតវ៉ា និងទទូចទាមទារច្បាប់ដើមនៃឯកសារណៃសៀ។ គ្រូគង្វាលជាង៥០០នាក់នៅក្រុមប្រឹក្សា កាលសេដូន (Chalcedon) មិនព្រមទទួលការអះអាងអំពីអាទិភាពរបស់ក្រុមជំនុំរ៉ូមនោះឡើយ។ ដូច្នេះយើងឃើញថា ក្រោយបួនសតវត្សនៃគ្រីស្ទសាសនា ក្រុមជំនុំនៅលើពិភពលោក នៅតែមិនព្រមទទួលស្គាល់អធិបតេយ្យភាពរបស់ក្រុមជំនុំរ៉ូមលើក្រុមជំនុំផ្សេងទៀតនោះឡើយ។
អំនួតនៃក្រុមជំនុំរ៉ូមុាំងកាតូលិក
ដូចជាបុគ្គលម្នាក់ៗដែរ ក្រុមជំនុំក៏អាចធ្លាក់ក្នុងអំពើបាបនៃអំនួតដែរ។ សូមចងចាំការព្រមានរបស់ព្រះគ្រីស្ទចំពោះក្រុមជំនុំនៅឡៅឌីសេថា «ដោយព្រោះឯងអួតថា ឯងជាអ្នកមានបានកាន់តែស្តុកស្តម្ភឡើងហើយ ក៏មិនត្រូវការនឹងអ្វីសោះ តែឯងមិនដឹងថា ឯងវេទនា លំបាក ទ័លក្រ ខ្វាក់ភ្នែក ហើយអាក្រាតវិញនោះទេ» (វិវរណៈ ៣ៈ១៧)។ ដូចក្រុមជំនុំឡៅឌីសេដែរ ក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិក ត្រូវល្បួងដោយសេចក្ដីអំនួតតាំងពីឆ្នាំដំបូង។ ម្តងហើយម្តងទៀត ក្រុមជំនុំរ៉ូមបានព្យាយាមទាមទារសិទ្ធិអំណាចពិសេស លើក្រុមជំនុំផ្សេងទៀតទាំងអស់នៅក្នុងពិភពលោក។ នៅទីបំផុតពួកគេទទួលបានជោគជ័យ ពីព្រោះទីក្រុងរ៉ូមជារាជធានីនៃចក្រភពរ៉ូមដែលជាមហាអំណាច ហើយព្រះចៅអធិរាជរ៉ូម៉ាំង អាចប្រើឥទ្ធិពលរបស់ទ្រង់ ដើម្បីគាំទ្រការអះអាងរបស់ក្រុមជំនុំរ៉ូម ឲ្យធ្វើជាមេនៃក្រុមជំនុំទាំងអស់។
ទង្វើដ៏ក្រអឺតក្រទមបំផុតមួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រក្រុមជំនុំ គឺក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិក បានបន្ថែមពាក្យទៅក្នុងគោលជំនឿណៃសៀ (Nicene Creed)! (នេះគឺជា «ភាពចម្រូងចម្រាស ហ្វីឡូវគ្វេ (Filoque)»)។ ពួកគេបានធ្វើការនេះ ដោយខ្លួនឯងដោយមិនហៅ ក្រុមប្រឹក្សាសាសនា ដើម្បីធ្វើការសម្រេចចិត្តរួមគ្នាលើបញ្ហានេះទេ។ ដោយសារហេតុផលនេះ និងហេតុផលដែលទាក់ទងគ្នាទៀត នៅឆ្នាំ ១០៥៤ នៃគ.ស ក្រុមជំនុំនៅផ្នែកខាងកើតនៃពិភពលោកបានបែកចេញពីក្រុមជំនុំដែលមានភក្ដីភាពនឹងរ៉ូមនៅភាគខាងលិច។ ហើយការបែកគ្នាដ៏ក្រៀមក្រំនេះ បានអូសបន្លាយដល់សព្វថ្ងៃ។ អំនួតតែងតែនាំឲ្យមានការបែកបាក់គ្នា។
នៅពេលដែលក្រុមជំនុំរ៉ូមកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ គេតម្រូវឲ្យក្រុមជំនុំទូទាំងពិភពលោកចុះចូលចំពោះអ្នកគ្រប់គ្រងរបស់ក្រុមជំនុំរ៉ូម (សម្ដេចប៉ាប)។ ប្រសិនបើពួកគេមិនចុះចូល នោះក្រុមជំនុំរ៉ូមនឹងប្រកាសថា ពួកគេលែងជាកាតូលិកទៀតហើយ ថែមទាំងចោទប្រកាន់ពួកគេថា ជាក្រុមដែលនាំឲ្យបែកបាក់ ទោះបីគោលលទ្ធិរបស់ពួកគេត្រឹមត្រូវ ហើយអ្នកដឹកនាំរបស់ពួកគេបរិសុទ្ធជាងសម្តេចប៉ាបក៏ដោយ! អ្នកគ្រប់គ្រងនៃក្រុមជំនុំរ៉ូមត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាឪពុកនៃសាសនាគ្រីស្ទ ឬ«ប៉ាប» (ប៉ាប៉ា) ទោះបីជានៅក្នុងម៉ាថាយ ២៣ៈ៩ ព្រះយេស៊ូវបានហាមមេដឹកនាំក្រុមជំនុំមិនឲ្យទទួលងារជា «ឪពុក» ក៏ដោយ។
អំនួតនៃការបន្ថែមគោលលទ្ធិ
របៀបធំជាងគេដែលក្រុមជំនុំរ៉ូមបង្ហាញអំពីអំនួតរបស់ខ្លួន គឺដោយការបន្ថែមគោលលទ្ធិថ្មី ដែលមិនមែនជាគោលជំនឿដែលព្រះគ្រីស្ទ និងពួកសាវកបានប្រគល់មក «១ដងជាសំរេច» (យូដាស ៣) នោះទេ។ ក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិក អះអាងថា ទំនៀមទំលាប់ថ្មីរបស់ក្រុមជំនុំកាតូលិក គឺមានសិទ្ធិអំណាចដូចជាព្រះគម្ពីរផ្ទាល់។ នៅក្នុងតារាងនេះអ្នកនឹងឃើញនូវគោលលទ្ធិដែលបន្ថែមដោយក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិក ដែលមិនមាននៅក្នុងការបង្រៀនរបស់ព្រះគ្រីស្ទ និងពួកសាវករបស់ទ្រង់ឡើយ។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍ទាំងនេះ ដកស្រង់ពីឯកសាររ៉ូម៉ាំងកាតូលិក។ ក្បែរនឹងចំណុចនីមួយៗ ខ្ញុំបានបញ្ចូលការបង្រៀនមកពីព្រះគម្ពីរ។
| គោលលទ្ធិដែលបន្ថែមដោយក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិក | សេចក្ដីបង្រៀនរបស់ព្រះគ្រីស្ទ និងពួកសាវក |
| ក្រុមជំនុំមិនមែនពឹងលើតែបទគម្ពីរតែប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីយល់អំពីសេចក្ដីពិតនោះទេ គឺត្រូវពឹងលើទំនៀមទំលាប់របស់ក្រុមជំនុំផងដែរ។ ទាំងបទគម្ពីរ និងទំនៀមទំលាប់ត្រូវតែទទួលយក ហើយនិងគោរពដោយភាពស្មើគ្នា។ (Catechism of the Catholic Church. 82) | គ្មានកន្លែងណាក្នុងព្រះគម្ពីរដែលនិយាយថា ទំនៀមទំលាប់របស់មនុស្ស និងក្រុមជំនុំ ស្មើនឹងបទគម្ពីរនោះទេ។ |
| មនុស្សអាចទទួលសេចក្ដីសង្គ្រោះតាមរយៈជំនឿ បុណ្យជ្រមុជទឹក និង ការធ្វើតាមក្រឹត្យវិន័យ (ccc 2068) | នៅគម្ពីរកាឡាទី សាវកប៉ុលបានថ្កោលទោសឲ្យធ្លាក់នរក ចំពោះអ្នកណាដែលបន្ថែមការប្រព្រឹត្តតាមក្រឹត្យវិន័យជាមួយនឹងជំនឿលើព្រះគ្រីស្ទ។ |
| «ដោយមានការជំរុញពីព្រះវិញ្ញាណបរិសុទ្ធ យើងអាចសន្សំបុណ្យកុសលសម្រាប់ខ្លួនឯង និងសម្រាប់អ្នកដទៃ ដើម្បីទទួលបាននូវព្រះគុណទាំងអស់ដែលត្រូវការ ដើម្បីបានជីវិតអស់កល្បជានិច្ច…» (ccc 2027) | ព្រះគម្ពីរមានបន្ទូលថា គ្មានអ្នកបាបណាមានបុណ្យកុសល ឬសេចក្តីសុចរិតផ្ទាល់ខ្លួន ដែលនឹងជួយគាត់ ឬអ្នកដទៃនៅថ្ងៃជំនុំជម្រះនោះឡើយ។ |
| នាងម៉ារាមាតារបស់ព្រះយេស៊ូវ រួមជាមួយគ្រីស្ទបរិស័ទល្បីៗ ផ្សេងទៀត ដែលគេហៅថា «ពួកបរិសុទ្ធ» បានសន្សំបុណ្យកុសលលើសលប់ ដែលអាចប្រើសម្រាប់គ្រីស្ទបរិស័ទដទៃទៀត។ (CCC 1477) | ព្រះគម្ពីរប្រាប់ថា មានតែសេចក្ដីសុចរិតរបស់ព្រះគ្រីស្ទប៉ុណ្ណោះ ដែលអាចជួយសង្គ្រោះយើងពីអំពើបាប និងនរកបាន។ ម៉ារា និងពួកបរិសុទ្ធ គឺជាមនុស្សមានបាបដូចយើងដែរ ហើយគ្មានសេចក្ដីសុចរិតទេ ក្រៅពីសេចក្ដីសុចរិតព្រះគ្រីស្ទប៉ុណ្ណោះ។ |
| មានកន្លែងមួយដែលគេហៅថា ផឺហ្កាថូរី(Purgatory) ជាកន្លែងដែលគ្រីស្ទបរិស័ទភាគច្រើនត្រូវទៅ ក្រោយពេលស្លាប់ ដើម្បីទទួលការដាក់ទណ្ឌកម្មដែលនឹងសម្អាតអំពើបាបរបស់ពួកគេចេញ។ (CCC 1031 និង 1475) | ព្រះគម្ពីរប្រាប់ថា ព្រះគ្រីស្ទបានសម្អាតអំពើបាបរបស់យើងទាំងអស់នៅលើឈើឆ្កាង។ មិនមានអ្វីនៅសល់សម្រាប់យើង ដែលត្រូវសម្អាតនៅក្នុង ផឺហ្កាថូរី(Purgatory) នោះទេ។ ហើយនៅក្នុងព្រះគម្ពីរមិនមាននិយាយអំពី ផឺហ្កាថូរីទេ។ |
| មានឃ្លាំងបុណ្យកុសលយ៉ាងធំ ដែលព្រះគ្រីស្ទ និងពួកបរិសុទ្ធបានសន្សំឡើង។ ក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិក ចែករំលែកបុណ្យកុសលនេះ ដើម្បីសងការជំនុំជម្រះបាបបណ្ដោះអាសន្ននៅ ផឺហ្កាថូរី(Purgatory)។ (CCC 1471) | ព្រះគម្ពីរប្រាប់ថា គ្មានមនុស្សណាដែលមានសេចក្តីសុចរិត ឬបុណ្យកុសលនោះឡើយ។ មានតែព្រះគ្រីស្ទទេ ដែលមានសេចក្តីសុចរិត។ គឺព្រះគ្រីស្ទ (មិនមែនក្រុមជំនុំ) ដែលចែករំលែកសេចក្ដីសុចរិតរបស់ទ្រង់ដោយឥតគិតថ្លៃ ដល់អស់អ្នកដែលអំពាវនាវដល់ទ្រង់ដោយជំនឿ។ |
| នាងម៉ារាគឺជាអ្នកសង្រួបសង្រួមមួយរវាងព្រះ និងមនុស្ស ដែលនាង«នាំមកនូវអំណោយនៃការសង្គ្រោះអស់កល្បជានិច្ចដល់យើង»។ ការអធិស្ឋានរបស់នាង «រំដោះព្រលឹងយើងពីសេចក្តីស្លាប់»។ (CCC 969 និង 966) | ព្រះគម្ពីរប្រាប់ថា មានអ្នកសង្រួបសង្រួមតែម្នាក់គត់ រវាងព្រះ និងមនុស្ស គឺព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ។ គ្មានសេចក្តីសង្គ្រោះនៅក្នុងអ្នកណាផ្សេងឡើយ។ (១ធីម៉ូថេ ២ៈ៥; កិច្ចការ ៤ៈ១២) |
| «តាមរយៈការសុំឲ្យម៉ារាអធិស្ឋានសម្រាប់យើង នោះយើងទទួលស្គាល់ថា ខ្លួនជាមនុស្សមានបាប ដែលនិយាយចំពោះ <មាតានៃសេចក្តីមេត្តាករុណា> ដែលជាអ្នកបរិសុទ្ធទាំងស្រុង»។ (CCC 2677) | ព្រះគម្ពីរមានបន្ទូលថា មានតែ ព្រះជាម្ចាស់ដែល បរិសុទ្ធទាំងស្រុង។ ជាង ៥០ដង ព្រះគម្ពីរហៅព្រះ និងព្រះរាជបុត្រាថា «ព្រះដ៏បរិសុទ្ធ» តែមិនដែលប្រើពាក្យបរិសុទ្ធសម្រាប់នាងម៉ារាឡើយ។ |
| នាងម៉ារាកើតមកគ្មានបាប។ (នេះត្រូវបានប្រកាសជាផ្លូវការនៅឆ្នាំ ១៨៥៤) | នាងម៉ារាខ្លួនឯងផ្ទាល់បានទទួលស្គាល់នៅក្នុងការអធិស្ឋានរបស់នាងថា នាងជាមនុស្សមានបាបដែលត្រូវការ «ព្រះដ៏ជាព្រះអង្គសង្គ្រោះនៃខ្ញុំ» (លូកា ១ៈ៤៧)។ |
| នៅចុងបញ្ចប់នៃជីវិតរបស់គាត់ នាងម៉ារាត្រូវបានបញ្ជូនទៅស្ថានសួគ៌តែម្ដងដោយមិនបានស្លាប់។ (នេះត្រូវបានប្រកាសជាផ្លូវការនៅឆ្នាំ ១៩៥០) | ព្រះគម្ពីរមិនបានបង្រៀនរឿងនេះទេ។ |
| ជាធម្មតា សមាជិកក្រុមជំនុំមិនអាចទទួលពែង នៃពិធីលៀងព្រះអម្ចាស់ឡើយ។ (នេះត្រូវបានប្រកាសជាផ្លូវការនៅឆ្នាំ ១៤១៤) | ព្រះយេស៊ូវបង្គាប់ឲ្យគ្រីស្ទបរិស័ទទាំងអស់ទទួលទាននំបុ័ង និងពែង។ ជាបាបធំមែនទែន ដែលហាមមិនឲ្យគ្រីស្ទបរិស័ទទទួលពែង។ |
| ក្រុមប្រឹក្សារ៉ូម៉ាំងកាតូលិកនៃ ទូលូស (Toulouse) នៅឆ្នាំ ១២២៩ បានចេញបញ្ជាថា សមាជិកក្រុមជំនុំធម្មតានៅស្រុកបារាំង នឹងមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យអានព្រះគម្ពីរជាភាសារបស់ខ្លួនឡើយ។ នៅឆ្នាំ ១៥៥៩ សម្តេចប៉ាបបានអនុញ្ញាតឲ្យតែអ្នកដែលទទួលបានច្បាប់អនុញ្ញាតពីរ៉ូមឲ្យអានព្រះគម្ពីរជាភាសាខ្លួន។ (ក្រោយមកច្បាប់ទាំងនេះត្រូវបានលុបចោលវិញ)។ | ព្រះគម្ពីរ គឺសម្រាប់អ្នកជឿទាំងអស់ គ្រប់ពេលវេលាទាំងអស់ គ្រប់ភាសាទាំងអស់។ |
គោលលទ្ធិ និងច្បាប់ថ្មីទាំងនេះ ត្រូវបានបន្ថែមរាប់រយឆ្នាំបន្ទាប់ពីព្រះគ្រីស្ទ
ក្នុងកំឡុងពេល ៣០០ ឆ្នាំដំបូងនៃក្រុមជំនុំ ពួកជំនុំនិងអ្នកដឹកនាំក្រុមជំនុំ បានជួបប្រជុំគ្នា ហើយថ្វាយបង្គំ និងរស់នៅតាមរបៀបដ៏សាមញ្ញ ដូចអ្វីដែលបានពិពណ៌នានៅក្នុងគម្ពីរកិច្ចការ។ មិនមានគ្រូគង្វាលដ៏មានអំណាចម្នាក់ ដែលរស់នៅដូចជាស្តេច ហើយដែលពួកជំនុំទាំងអស់ត្រូវចុះចូល ហើយថែមទាំងថើបជើងរបស់គាត់ទៀតផងនោះទេ។ នៅពេលអ្នកអានបន្ទាត់ពេលវេលានៅខាងក្រោមនេះ នោះអ្នកនឹងឃើញថាក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិកបានបង្កើត គោលលទ្ធិថ្មី និងប្លែកទាំងនេះ រាប់រយឆ្នាំបន្ទាប់ពីសម័យព្រះគ្រីស្ទ។ ច្បាប់នេះក៏បានបង្កើតឡើង ដោយគ្មានការសម្រេចចិត្តពីក្រុមប្រឹក្សាក្រុមជំនុំទូទាំងពិភពលោកឡើយ៖
គ.ស ៥៩៣ ក្រុមជំនុំកាតូលិកបានបង្កើតគោលលទ្ធិអំពីស្ថាន ផឺហ្គាថូរី (Purgatory)។
គ.ស ៦០០ ការអធិស្ឋានបានចាប់ផ្តើមសំដៅទៅនាងម៉ារា និងពួកបរិសុទ្ធដទៃទៀត។
គ.ស ៦១០ គ្រូគង្វាលក្រុមជំនុំរ៉ូមបានទទួល ងារសម្តេច ប៉ាប(Pope)។
គ.ស ៧០៩ ទំនៀមទម្លាប់ថើបជើងរបស់សម្តេច ប៉ាប បានចាប់ផ្តើម។
គ.ស ៧៨៨ ក្រុមជំនុំកាតូលិកបានឲ្យច្បាប់ លុតជង្គង់គោរពឈើឆ្កាង រូបភាព និងឆ្អឹងរបស់ពួកបរិសុទ្ធ។
គ.ស ១០៧៩ ក្រុមជំនុំកាតូលិកមិនអនុញ្ញាតឲ្យលោកសង្ឃរៀបការទេ។
គ.ស ១០៩០ ក្រុមជំនុំកាតូលិកបានចាប់ផ្ដើមប្រើ ខ្សែអង្កាំ ដើម្បីរាប់ការអធិស្ឋាន (រ៉ូសារី Rosary)។
គ.ស ១១៨៤ ក្រុមជំនុំកាតូលិកបានចាប់ផ្តើម ចាប់ខ្លួន ជំនុំជម្រះ និងដាក់ទោសអ្នកដែលមិនព្រមចុះចូលជាមួយនឹងសម្ដេចប៉ាបនៅទីក្រុងរ៉ូម។
គ.ស ១១៩០ ដើម្បីរៃអង្គាសប្រាក់ ក្រុមជំនុំកាតូលិកបានចាប់ផ្តើមលក់ក្រដាសដែលចែងថា ម្ចាស់ក្រដាសនោះបានទទួលការអភ័យទោសពីក្រុមជំនុំកាតូលិក ចំពោះការដាក់ទណ្ឌកម្មបាបបណ្ដោះអាសន្ននៅលើផែនដី និងនៅស្ថានផឺហ្កាថូរី (Purgatory)។
គ.ស ១៤១៤ ក្រុមជំនុំរ៉ូមលែងអនុញ្ញាតឲ្យសមាជិកក្រុមជំនុំទទួលពែងនៃពិធីលៀងព្រះអម្ចាស់ សូម្បីព្រះអម្ចាស់របស់យើងបានបង្គាប់ឲ្យយើងទទួលទាំងនំប៉័ង និងពែងក៏ដោយ។
គ.ស ១៤៣៩ ក្រុមជំនុំរ៉ូមបានប្រកាសជាផ្លូវការនូវគោលលទ្ធិអំពីស្ថាន ផឺហ្គាថូរី។
គ.ស ១៥៤៥ ក្រុមប្រឹក្សា ត្រេន(Trent) បានប្រកាសថា ប្រពៃណីជាផ្លូវការរបស់ក្រុមជំនុំ មានសិទ្ធិអំណាចស្មើនឹងព្រះគម្ពីរ។
គ.ស ១៨៥៤ សម្តេចប៉ាបបានប្រកាសថា នាងម៉ារាបានកើតមកដោយគ្មានបាប។
គ.ស ១៩៥០ សម្ដេចប៉ាបបានប្រកាសថា នាងម៉ារាមិនស្លាប់ទេ គឺបានលើកឡើងទៅស្ថានសួគ៌តែម្ដង។
លោកយូដាសបានប្រាប់យើងនៅក្នុង យូដាស ខ ៣ ថា គោលលទ្ធិគ្រីស្ទសាសនាទាំងមូល ដែលព្រះគ្រីស្ទ និងពួកសាវកបានបង្រៀន ត្រូវបានប្រគល់មកយើង «១ដងជាសំរេច» «ពួកស្ងួនភ្ងាអើយ កំពុងដែលខ្ញុំខ្មីឃ្មាតសរសេរពីសេចក្តីសង្គ្រោះ ដែលសំរាប់យើងទាំងអស់គ្នា នោះខ្ញុំមានសេចក្តីបង្ខំនឹងសរសេរ ផ្ញើមកអ្នករាល់គ្នា ទាំងទូន្មានឲ្យខំតយុទ្ធ ដើម្បីការពារសេចក្តីជំនឿ ដែលបានប្រគល់មកពួកបរិសុទ្ធ១ដងជាសំរេច»។ យើងមិនត្រូវបន្ថែមអ្វីទៅលើគោលលទ្ធិនៃព្រះគ្រីស្ទ និងពួកសាវករបស់ទ្រង់ឡើយ។
កំណែទម្រង់ប្រូតេស្តង់
គោលលទ្ធិថ្មីទាំងនេះដែលក្រុមជំនុំរ៉ូមបានបន្ថែម បានចាប់ផ្តើមធ្វើឲ្យរាំងស្ទះដល់ដំណឹងល្អនៃសេចក្តីជំនឿលើព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ។ នៅក្រុមជំនុំជាច្រើនដំណឹងល្អបានបាត់បង់ទាំងស្រុង។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ សម្តេចប៉ាប និងមេដឹកនាំសាសនាជាច្រើនបានរស់នៅក្នុងជីវិតដ៏អាក្រក់ក្រៃលែង ដោយមានស្រីកំណាន់ និងស្រីពេស្យាជាច្រើននាក់។ ដូច្នេះចាប់ពីគ.ស ១២០០ ដល់ គ.ស.១៧០០ គ្រីស្ទបរិស័ទជាច្រើនបានតវ៉ាប្រឆាំងនឹងគោលលទ្ធិ និងភាពជាអ្នកដឹកនាំអាក្រក់របស់ក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិក (ពាក្យ «ប្រូតេស្តង់» Protestant មានន័យថា ប្រឆាំង ឬចង់បានការកែទម្រង់)។ ប្រសិនបើក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិកបានបន្ទាបខ្លួន ហើយស្តាប់ការអង្វរករទាំងនេះ ដើម្បីធ្វើកំណែទម្រង់ក្រុមជំនុំ នោះគ្រីស្ទសាសនាប្រហែលជាមិនត្រូវបានបំបែកទៅជាក្រុមកាតូលិក និងប្រូតេស្ដង់ទេ។ ប៉ុន្តែ ផ្ទុយទៅវិញ អំនួតរបស់ក្រុមជំនុំកាតូលិក បាននាំឲ្យពួកគេតបតត្រឡប់មកវិញរឹតតែខ្លាំងឡើង។ ពួកគេថែមទាំងកោះប្រជុំក្រុមប្រឹក្សារ៉ូម៉ាំងកាតូលិក ដែលបានថ្កោលទោសពួកប្រូតេស្តង់។ ក្រុមប្រឹក្សានេះបានប្រកាសថា អស់អ្នកដែលនិយាយថា ការសង្គ្រោះ គឺដោយសារព្រះគុណតាមរយៈជំនឿតែប៉ុណ្ណោះ គឺស្ថិតនៅក្រោមបណ្តាសារបស់ព្រះហើយ!
តើពេត្រុសជាសម្ដេចប៉ាបដំបូងឬ?
ក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិកតែងតែប្រកាន់ខ្ជាប់ថា លោកពេត្រុសផ្ទាល់ គឺជាអ្នកគ្រប់គ្រង ឬ«ប៉ាប»ដំបូងគេ នៅក្រុមជំនុំរ៉ូម។ ក៏ប៉ុន្តែ ទោះបីជាមានភ័ស្ដុតាងដែលថា លោកពេត្រុសបានចំណាយពេលខ្លះនៅទីក្រុងរ៉ូមក៏ដោយ ក៏មិនមានភ័ស្តុតាងបញ្ជាក់ថា គាត់គឺជាគ្រូគង្វាល ឬអ្នកគ្រប់គ្រងរបស់ក្រុមជំនុំរ៉ូមដែរ។ យើងរៀនពីប្រវត្តិសាស្ត្រក្រុមជំនុំនៅក្រុងយេរូសាឡិមក្នុងកណ្ឌគម្ពីរកិច្ចការ គឺពួកសាវកមិនបានហៅខ្លួនឯងថា ជាគ្រូគង្វាល ឬអ្នកគ្រប់គ្រងនៃក្រុមជំនុំនោះទេ ប៉ុន្តែមានមុខងារផ្សេង ដែលហៅថា ពួកសាវក។ «សូម្បីតែអ្នកប្រាជ្ញរ៉ូម៉ាំងកាតូលិកសម័យបច្ចុប្បន្ន គឺលោក អេច. ប៊ើន-មើដុក (H. Burn-Murdock) ដែលគាំទ្រការមានសម្តេចប៉ាប បានប្រកាសយ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងសៀវភៅស្រាវជ្រាវយ៉ាងល្អរបស់គាត់ ឈ្មោះ ការអភិវឌ្ឍន៍នៃងារសម្តេចប៉ាប ថា គ្មានភ័ស្តុតាងដើម្បីបង្ហាញថា លោកពេត្រុសធ្លាប់ជា អ្នកគ្រប់គ្រងនៃក្រុមជំនុំនៅទីក្រុងរ៉ូមនោះឡើយ។ គាត់និយាយថា <គ្មានសំណេរណាមួយឡើយ ក្នុងពីរសតវត្សរ៍ដំបូង ដែលពិពណ៌នាអំពី សាវកពេត្រុសថា ជាអ្នកគ្រប់គ្រងនៃក្រុមជំនុំរ៉ូម>» (H. Burn-Murdock, The Development of the Papacy, LondonៈFaber & Faber, 1954, p.130)។
តើមានឃ្លាំងសន្សំបុណ្យកុសល និងសេចក្ដីសុចរិតរបស់ពួកបរិសុទ្ធ ដែលក្រុមជំនុំកាតូលិកអាចចែករំលែកបុណ្យកុសលទាំងនោះដល់គ្រីស្ទបរិស័ទបានទេ?
សាវកពេត្រុសដែលក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិកអះអាងថា ជាសម្តេចប៉ាបដំបូងគេ គាត់មិនបាននិយាយអ្វីទាំងអស់ នៅក្នុងសំណេរ និងសេចក្ដីអធិប្បាយរបស់គាត់ អំពីការមានបុណ្យកុសល ឬសេចក្តីសុចរិតផ្ទាល់របស់គាត់ ដែលអាចចែកដល់គ្រីស្ទបរិស័ទដទៃទៀតនោះឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញ គាត់ប្រាប់គ្រីស្ទបរិស័ទថា តាមរយៈជំនឿលើព្រះគ្រីស្ទ និងសេចក្តីសុចរិតរបស់ព្រះគ្រីស្ទ ពួកគេបានទទួល ជំនឿចំពោះព្រះជាម្ចាស់ ដែលស្មើនឹងជំនឿរបស់ពេត្រុស! «ខ្ញុំ ស៊ីម៉ូនពេត្រុស ជាអ្នកបំរើ និងជាសាវក*របស់ព្រះយេស៊ូគ្រិស្ដ សូមជំរាបមកបងប្អូនដែលបានទទួលជំនឿ ដោយសារសេចក្ដីសុចរិត របស់ព្រះយេស៊ូគ្រិស្ដជាព្រះជាម្ចាស់ និងជាព្រះសង្គ្រោះរបស់យើង។ ជំនឿរបស់បងប្អូន ក៏មានតម្លៃដូចជំនឿរបស់យើងដែរ» (២ពេត្រុស ១ៈ១ KSV)។
ដូចគ្នាដែរ សាវកប៉ុលក៏បានបដិសេធថា គាត់មិនមានបុណ្យកុសល ឬសេចក្តីសុចរិតផ្ទាល់ខ្លួន ដើម្បីចែករំលែកដល់អ្នកដទៃបានទេ៖ «ដែលដោយយល់ដល់ទ្រង់ ខ្ញុំបានខាតគ្រប់ទាំងអស់ ហើយបានរាប់ទាំងអស់ទុកដូចជាសំរាម ប្រយោជន៍ឲ្យបានព្រះគ្រីស្ទវិញ ៩ហើយឲ្យគេបានឃើញខ្ញុំនៅក្នុងទ្រង់ ដោយសេចក្តីសុចរិតដែលមកពីសេចក្តីជំនឿដល់ព្រះគ្រីស្ទ មិនមែនដោយសេចក្តីសុចរិតរបស់ខ្លួនខ្ញុំ ដែលមកពីក្រឹត្យវិន័យនោះទេ គឺជាសេចក្តីសុចរិតដែលមកពីព្រះ ដោយសេចក្តីជំនឿវិញ…» (ភីលីព ៣ៈ៨-៩)។
ពិតជាមានឃ្លាំងសន្សំបុណ្យកុសល និងសេចក្ដីសុចរិតដែលមិនចេះអស់សម្រាប់យើងមែន! ប៉ុន្តែមានតែនៅក្នុងព្រះគ្រីស្ទប៉ុណ្ណោះ ហើយមានតែព្រះគ្រីស្ទដែលមានសិទ្ធិចែករំលែក មិនមែនក្រុមជំនុំទេ។ តាមរយៈជំនឿលើព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ នោះគ្រីស្ទបរិស័ទទាំងអស់អាចទទួលបាននូវកំណប់ទ្រព្យនៃសេចក្ដីសុចរិតគ្មានទីបញ្ចប់របស់ព្រះគ្រីស្ទដដែល ដូចជាសាវកប៉ុល និងពេត្រុសបានទទួលដែរ។ វាគឺជាការបង្រៀនខុសឆ្គងហើយដែលថា នរណាម្នាក់ក្រៅពីព្រះគ្រីស្ទមានបុណ្យកុសល ឬសេចក្តីសុចរិតដែលត្រូវចែកចំពោះអ្នកដទៃនោះ។ «គ្មានអ្នកណាសុចរិតសោះ សូម្បីតែម្នាក់ក៏គ្មានផង» (រ៉ូម ៣ៈ១០)។ សូម្បីតែស្ត្រីក្រមុំព្រហ្មចារីម៉ារាហៅព្រះជាម្ចាស់ថា «ព្រះដ៏ជាព្រះអង្គសង្គ្រោះនៃខ្ញុំ» (លូកា ១ៈ៤៧)។
សម្ដេចប៉ាបរស់នៅដូចជាស្ដេច
រយៈពេលមួយពាន់ឆ្នាំកន្លងមកនេះ សម្តេចប៉ាបភាគច្រើន និងអ្នកគ្រប់គ្រងល្បីៗដទៃទៀត នៃក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិក បានរស់នៅដូចជាស្តេច នៅក្នុងវិមានដ៏ស្រស់ស្អាត ដោយមានអ្នកបម្រើ និងអង្គរក្ស ហើយពេលខ្លះថែមទាំងមានកងទ័ពទៀត។ ពួកគេរស់នៅបែបនេះ សូម្បីតែព្រះអម្ចាស់យេស៊ូវគ្រីស្ទបានស្ដីបន្ទោសពួកសាវកយ៉ាងខ្លាំង នៅពេលដែលពួកគេបានសុំអង្គុយនៅបល្ល័ង្កខាងស្តាំ និងខាងឆ្វេងទ្រង់។ «តែព្រះយេស៊ូវទ្រង់ហៅអ្នកទាំងនោះមក មានព្រះបន្ទូលថា អ្នករាល់គ្នាដឹងថា ពួកចៅហ្វាយនៃសាសន៍ដទៃតែងគ្រប់គ្រងលើសាសន៍របស់ខ្លួន ហើយពួកអ្នកធំក៏មានអំណាចលើគេដែរ ប៉ុន្តែមិនត្រូវឲ្យមានដូច្នោះក្នុងពួកអ្នករាល់គ្នាឡើយ គឺអ្នកណាក្នុងពួកអ្នករាល់គ្នា ដែលចង់ធ្វើជាធំ នោះនឹងត្រូវធ្វើជាអ្នកបំរើដល់អ្នករាល់គ្នាវិញ ហើយអ្នកណាក្នុងពួកអ្នកដែលចង់បានជាលេខ១ អ្នកនោះត្រូវធ្វើជាបាវដល់អ្នករាល់គ្នាវិញដែរ ដូចជាកូនមនុស្សបានមក មិនមែនឲ្យគេបំរើលោកទេ គឺនឹងបំរើគេវិញ ហើយនិងឲ្យជីវិតខ្លួន ទុកជាថ្លៃលោះមនុស្សជាច្រើនផង» (ម៉ាថាយ ២០ៈ២៥-២៨)។
ផ្ទុយពីនេះ សម្ដេចប៉ាបបានតម្រូវឲ្យ សមាជិករបស់ពួកគេ ថើបចិញ្ចៀនរបស់ពួកគេ ហើយថែមទាំងថើបជើងទៀតផង! សម្ដេចប៉ាបភាគច្រើនបានរស់នៅក្នុងភាពអភិជន និងភាពស្ដុកស្ដម្ភ។ របៀបមួយដែលយើងដឹងថា គ្រូបង្រៀនមួយ គឺជាគ្រូបង្រៀនពិត គឺគាត់រស់នៅក្នុងជីវិតបន្ទាបខ្លួន នៃមនុស្សសាមញ្ញ ដូចជាព្រះអម្ចាស់យេស៊ូវគ្រីស្ទដែរ។ គ្មានមនុស្សសំខាន់បំផុត ឬ VIP នៅក្នុងគ្រីស្ទសាសនានោះទេ។
សេចក្ដីសន្និដ្ឋាន
ក្រុមខុសឆ្គងតែងតែបដិសេធនូវគោលលទ្ធិសំខាន់ខ្លះនៃគ្រីស្ទសាសនា ដូចជាគោលលទ្ធិនៃព្រះត្រៃឯក ឬការរស់ពីសុគតឡើងវិញរបស់ព្រះគ្រីស្ទជាដើម។ ប៉ុន្តែក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិកទទួលយកនូវរាល់គោលលទ្ធិធំៗ ដែលមាននៅក្នុងគោលជំនឿណៃសៀ។ បញ្ហាចម្បងនៃក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិក មិនមែនការដកគោលលទ្ធិចេញនោះទេ ប៉ុន្តែជាការបន្ថែមគោលលទ្ធិវិញ។ ពួកគេបានបន្ថែមគោលលទ្ធិថ្មីរាប់សិប ដែលមិនមាននៅក្នុងព្រះគម្ពីរ។ គោលលទ្ធិថ្មីនីមួយៗ បានបិទបាំងដំណឹងល្អនៃព្រះគុណបន្តិចម្ដងៗ រហូតដល់ទីបំផុតដំណឹងល្អត្រូវបានលាក់បាំងទាំងស្រុង។ នេះជាមូលហេតុដែលសមាជិកក្រុមជំនុំរ៉ូម៉ាំងកាតូលិកភាគច្រើន មិនអាចពន្យល់ពីដំណឹងល្អនៃជំនឿលើព្រះគ្រីស្ទ និងក្តីសង្ឃឹមនៃជីវិតអស់កល្បជានិច្ចបាន។
ប៉ុន្តែនៅពេលដែលខ្ញុំជួបជាមួយសមាជិករ៉ូម៉ាំងកាតូលិកម្នាក់ ដែលស្គាល់ព្រះយេស៊ូវ ហើយជឿលើដំណឹងល្អ ខ្ញុំបានជួបបងប្អូនពិតប្រាកដនៅក្នុងព្រះគ្រីស្ទ ហើយខ្ញុំរីករាយ។
មតិយោបល់
Loading…