«បន្ទាប់មក ខ្ញុំឃើញទេវតាមួយរូបចុះពីស្ថានសួគ៌ ទាំងកាន់កូនសោជង្ហុកធំ និងច្រវាក់មួយយ៉ាងធំនៅដៃ។ ទេវតានោះក៏ចាប់នាគ គឺពស់ពីចាស់បុរាណដែលជាអារក្ស និងជាសាតាំង ហើយចងទុកមួយពាន់ឆ្នាំ រួចបោះវាទៅក្នុងជង្ហុកធំ ទាំងចាក់សោ ហើយបិទត្រាពីលើ ដើម្បីកុំឲ្យវានាំជាតិសាសន៍នានាឲ្យវង្វេងទៀត រហូតដល់ផុតពីមួយពាន់ឆ្នាំនោះទៅ។ ក្រោយមក ត្រូវតែដោះលែងវាមួយរយៈពេលខ្លី។ បន្ទាប់មកទៀត ខ្ញុំឃើញបល្ល័ង្កជាច្រើន និងអស់អ្នកដែលអង្គុយលើបល្ល័ង្កទាំងនោះ បានទទួលអំណាចដើម្បីជំនុំជម្រះ។ ខ្ញុំក៏ឃើញព្រលឹងរបស់អស់អ្នកដែលត្រូវគេកាត់ក្បាល ដោយព្រោះគេបានធ្វើបន្ទាល់ពីព្រះយេស៊ូវ និងដោយព្រោះព្រះបន្ទូលរបស់ព្រះ ព្រមទាំងអស់អ្នកដែលមិនបានក្រាបថ្វាយបង្គំសត្វនោះ ឬរូបរបស់វា ក៏មិនបានទទួលសញ្ញាសម្គាល់របស់វា នៅលើថ្ងាស ឬនៅលើដៃរបស់គេដែរ។ អ្នកទាំងនោះបានរស់ឡើងវិញ ហើយសោយរាជ្យជាមួយព្រះគ្រីស្ទមួយពាន់ឆ្នាំ។ តែមនុស្សស្លាប់ផ្សេងទៀតមិនបានរស់ឡើងវិញទេ រហូតទាល់តែផុតពីមួយពាន់ឆ្នាំនោះទៅ នេះជាការរស់ឡើងវិញលើកទីមួយ។ មានពរហើយ បរិសុទ្ធហើយ អស់អ្នកដែលមានចំណែកក្នុងការរស់ឡើងវិញលើកទីមួយនេះ។ សេចក្ដីស្លាប់ទីពីរគ្មានអំណាចលើអ្នកទាំងនោះឡើយ គឺអ្នកទាំងនោះនឹងធ្វើជាសង្ឃរបស់ព្រះ និងរបស់ព្រះគ្រីស្ទ ហើយគេនឹងសោយរាជ្យជាមួយព្រះអង្គមួយពាន់ឆ្នាំ»។ (វិវរណៈ ២០:១-៦ គកស)
និយមន័យ
ខគម្ពីរខាងលើនេះមានការចម្រូងចម្រាសគ្នាយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរវិវរណៈ ហើយអ្នកបកស្រាយជជែកវែកញែកអំពីភាពជឿជាក់នៃទស្សនៈរាជ្យមួយពាន់ឆ្នាំផ្សេងៗគ្នា។ ការបង្ហាញយ៉ាងខ្លីមួយនៃជំហរដែលគេលើកមកគាំទ្រទាំងនេះគឺជាការមានប្រយោជន៍។ បច្ឆាសហស្សវត្សនិយម (Postmillennialists «ជំនឿថា ព្រះគ្រីស្ទនឹងយាងមកក្រោយរាជ្យមួយពាន់ឆ្នាំ») មានជំហរថា ព្រះគ្រីស្ទនឹងត្រឡប់មកវិញបន្ទាប់ពីរយៈពេលដ៏យូរនៃការប្រទានពរលើផែនដី (ហេតុដូច្នេះហើយបុព្វបទ «បច្ឆា» ដែលមានន័យថា «បន្ទាប់ពី ឬក៏ក្រោយ»)៖ ព្រះគ្រីស្ទនឹងយាងមកក្រោយរាជ្យមួយពាន់ឆ្នាំ។ បន្ទាប់ពីការសោយរាជ្យមួយពាន់ឆ្នាំ នោះស្ថានសួគ៌ និងផែនដីថ្មីនឹងមកដល់។ មួយពាន់ឆ្នាំមិនមែនជាន័យត្រង់ទេ ប៉ុន្តែបង្ហាញពីរយៈពេលដ៏យូរនៃពេលវេលាដែលពិភពលោកត្រូវបានផ្លាស់ប្រែដោយដំណឹងល្អ។ អ្នកទស្សនៈបច្ឆាសហស្សវត្សនិយមខ្លះជឿថា ពេលវេលានៃមួយពាន់ឆ្នាំបានចាប់ផ្ដើមពីពេលវេលាដែលមិនបានកំណត់មួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ—គឺត្រង់ចំណុចណាមួយបន្ទាប់ពីការមានព្រះជន្មរស់ឡើងវិញរបស់ព្រះយេស៊ូវ។ អ្នកបច្ឆាសហស្សវត្សនិយមផ្សេងទៀតជឿថា រាជ្យមួយពាន់ឆ្នាំនោះបានចាប់ផ្ដើមនៅពេលព្រះយេស៊ូវមានព្រះជន្មរស់ឡើងវិញ។ ពេលវេលានៃរាជ្យមួយពាន់គឺមិនសំខាន់ទេសម្រាប់ជំហរអ្នកក្រោយសហស្សវត្សនិយមទេ។
អ្នកទស្សនៈបដិសហស្សវត្សនិយម (Amillennialism មានន័យត្រង់ៗថា «គ្មានសហស្សវត្ស») ប៉ុន្តែការកាត់ន័យបែបនេះមិនមែនជាការពណ៌នាដ៏ល្អបំផុតនៃជំហរនោះទេ។ ការយល់ដឹងអំពីសហស្សវត្សនិយម (Realized mellennialsm) គឺប្រសើរជាង។ មួយពាន់ឆ្នាំនៅក្នុងទិដ្ឋភាពនេះ មានរយៈពេលយូរជាង ហើយក៏មិនបានកំណត់ថាជារាជ្យមួយពាន់ឆ្នាំត្រង់ៗនោះដែរ។ អ្នកបដិសហស្សវត្សនិយមវែកញែកថា សហស្សវត្សបានចាប់ផ្ដើមក្នុងពេលនៃការរស់ឡើងវិញរបស់ព្រះយេស៊ូវ ហើយនិងមានរយៈពេលរហូតដល់ការយាងមកលើកជាទីពីរ។ ក្នុងអំឡុងពេលនេះ អ្នកជឿដែលបានស្លាប់ហើយកំពុងតែសោយរាជ្យខាងឯវិញ្ញាណជាមួយនឹងព្រះគ្រីស្ទ នៅនគរស្ថានសួគ៌ក្នុងស្ថានភាពដែលកំពុងរង់ចាំ ដោយរង់ចាំការរស់ឡើងវិញខាងរូបកាយ និងការកើតឡើងជាថ្មីនៃអ្វីៗទាំងអស់ ហើយសាតាំងត្រូវបានចង ក្នុងន័យថាវាកំពុងត្រូវបានចងនៅឯឈើឆ្កាង ខណៈពេលដែលដំណឹងល្អកំពុងផ្សាយចេញទៅប្រជាជាតិនានា (ម៉ាថាយ ១២:២៩)។ អ្នកបដិសហស្សវត្សនិយមផ្សេងទៀតគិតថា ការដែលពួកបរិសុទ្ធមានជីវិតសំដៅលើការកើតជាថ្មី (អេភេសូរ ២:៦; កូឡុស ៣:១) ជំនួសឲ្យការសោយរាជ្យនៅស្ថានសួគ៌។ ដូច្នេះហើយបានជាមានការយល់ផ្សេងៗគ្នាមួយចំនួននៅក្នុងអ្នកបដិសហស្សវត្សនិយម ទាក់ទងទៅនឹងអត្ថន័យនៃការរស់ឡើងវិញ និងការសោយរាជ្យជាមួយព្រះគ្រីស្ទ។
អ្នកបុរេសហស្សវត្សនិយម (Premillennialists) និយាយថា ព្រះគ្រីស្ទនឹងត្រឡប់មកផែនដីវិញមុនការសោយរាជ្យមួយពាន់ឆ្នាំ (ដូច្នេះហើយបានជាគេប្រើបុព្វបទ «បុរេ») ហើយព្រះអង្គនឹងសោយរាជ្យលើផែនដីមួយពាន់ឆ្នាំមុនពេលបញ្ចប់អ្វីៗទាំងអស់នៅចុងបញ្ចប់នៃសហស្សវត្សនោះ។ អ្នកបុរេសហស្សវត្សនិយមភាគច្រើនជឿថា រាជមួយពាន់ឆ្នាំគឺជាពេលវេលាមួយពាន់ឆ្នាំពិតៗ ប៉ុន្តែទស្សនៈបែបនេះមិនចាំបាច់សម្រាប់ជំហរនេះទេ ដ្បិតយើងអាចជឿលើរាជ្យរបស់ព្រះគ្រីស្ទនៅលើផែនដីនេះមានរយៈពេលយូរជាងលើសពីមួយពាន់ឆ្នាំ ហើយនៅតែបន្តជាអ្នកបុរេសហស្សវត្សនិយម។ អ្នកបុរេសហស្សវត្សនិយមមានការបែងចែកទៅជា អ្នកបុរេសហស្សវត្សរ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រនិយម (historic premillennialists) និងអ្នកបុរេសហស្សវត្សរ៍រជ្ជូបការនិយម (dispensational premillennialists)។ អ្នកខ្លះត្រូវបានគេហៅថាជាអ្នកបុរេសហស្សវត្សប្រវត្តិសាស្ត្រនិយម ពីព្រោះពួកគេបង្ហាញអត្តសញ្ញាណរបស់ខ្លួនជាមួយនឹងពួកបុព្វបុរសពួកជំនុំបុរេសហស្សវត្សនិយម រួមមានលោក ភេភាស (Papias) លោក ចាស្ទីន ម៉ាធើរ (Justin Martyr) និងលោក អាយរ៉េនាស (Irenaeus) ។ អ្នកបុរេសហស្សវត្សរជ្ជូបការនិយម ដែលបានបង្ហាញខ្លួនជាលើកដំបូងគឺនៅក្នុងសតវត្សទីដប់ប្រាំបួន ត្រូវបានបែងចែកខុសពីអ្នកបុរេសហស្សវត្សប្រវត្តិសាស្ត្រនិយម ដោយការជជែកវែកញែកអំពីការអាថ៌កំបាំងប្រាំពីរឆ្នាំមុនពេលព្រះយេស៊ូវយាងត្រឡប់មកវិញ ដើម្បីសម្ពោធរាជ្យមួយពាន់ឆ្នាំ។ អ្នកបុរេសហស្សវត្សរជ្ជូបការនិយមសង្កត់ធ្ងន់លើការសម្រេចនៃសេចក្ដីសន្យាដល់ពួកសាសន៍យូដាក្នុងអំឡុងមួយពាន់ឆ្នាំនោះ។
តើកាលប្បវត្តិមានសារៈសំខាន់ឬទេ?
ផ្នែកថ្មីមួយចាប់ផ្ដើមដោយពាក្យ «បន្ទាប់មក ខ្ញុំឃើញ» (kai eidon) ដែលជាឃ្លាទូទៅនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរវិវរណៈ ដែលកើតឡើងសាមសិបពីរដង។ អ្នកបុរេសហស្សវត្សនិយមយល់ថា ឃ្លានេះមានសារៈសំខាន់ខាងកាលប្បវត្តិ ប៉ុន្តែអ្នកបដិសហស្សវត្សនិយមវែកញែកថា ឃ្លានេះមិនមែនជាករណីចាំបាច់នោះទេ។ ដោយមើលឃើញពីភាពផ្សេងៗគ្នានៃការប្រើប្រាស់ឃ្លានេះ វាពិបាកក្នុងការជជែកវែកញែកថា ឃ្លានោះចង្អុលយ៉ាងច្បាស់ទៅផ្នែកថ្មីមួយខាងកាលប្បវត្តិណាស់។ វាអាចទៅរួចបានថាកណ្ឌគម្ពីរ វិវរណៈ ២០:១-១០ កំពុងពណ៌នាពីជ្រុងមួយផ្សេងទៀតអំពីព្រឹត្តិការណ៍ដែលបានកត់ត្រានៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរ វិវរណៈ ១៩:១១-២១ ដូចដែលយើងបានឃើញជាញឹកញាប់ត្រង់ថាកណ្ឌគម្ពីរវិវរណៈរម្លឹកឡើងវិញនូវពេលវេលានៃគ្រាចុងក្រោយ។
បញ្ហាធំមួយជាមួយនឹងទស្សនៈបុរេសហស្សវត្សនិយមគឺថា ព្រះយេស៊ូវបានបំផ្លាញអ្នកមិនជឿទាំងអស់នៅចុងបញ្ចប់នៃជំពូក១៩ហើយ។ ដូច្នេះ វាពិបាកក្នុងការយល់ថា តើដោយរបៀបណាដែលមនុស្សម្នាក់អាចចូលទៅក្នុងរាជ្យមួយពាន់ឆ្នាំជាមួយនឹងរូបកាយដែលមិនមានសិរីល្អបាន។ ហេតុអ្វីបានជាចាំបាច់ត្រូវចងសាតាំង ប្រសិនបើកងទ័ពដែលប្រឆាំងនឹងព្រះជាម្ចាស់ត្រូវបានបំផ្លាញចោល នៅពេលព្រះគ្រីស្ទយាងមកជាលើកទីពីរ? អ្នកបុរេសហស្សវត្សប្រវត្តិសាស្ត្រនិយមបានវែកញែកថា កងទ័ពនៅក្នុងជំពូក១៩នេះមិនតំណាងឲ្យមនុស្សទាំងអស់ទេ—អ្នកខ្លះមិនត្រូវបានបំផ្លាញចោលនៅពេលយាងមកជាលើកទីពីរ ហើយក៏ចូលក្នុងរាជ្យមួយពាន់ឆ្នាំតែម្ដង។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ គ្មានកន្លែងណាផ្សេងទៀតដែលបង្ហាញថា មនុស្សមួយចំនួនមិនទទួលជំនុំជម្រះនៅពេលការយាងមកជាលើកទីពីរនោះឡើយ។ ប្រហែលជាមានការជំទាស់សម្រាប់ទស្សនៈបុរេសហស្សវត្សនិយម នៅកណ្ឌគម្ពីរសាការីជំពូក១៤។ នៅក្នុងជំពូកនោះ ព្រះអម្ចាស់បានវិនិច្ឆ័យទោស និងសម្លាប់អស់អ្នកដែលប្រឆាំងនឹងទ្រង់ (សាការី ១៤:១២) ប៉ុន្តែនៅមានអ្នកខ្លះនៅតែមិនព្រមថ្វាយបង្គំព្រះអម្ចាស់ ហើយដោយសារការរឹងរូសរបស់ពួកគេ នោះព្រះយេហូវ៉ាក៏បានទប់មិនឲ្យមានភ្លៀង (ខ ១៧-១៩)។
ព្រះដាក់កម្រិត និងដាក់ដែនកំណត់ដល់អំណាចរបស់សាតាំង ខណៈពេលដែលផែនការរបស់ទ្រង់នឹងត្រូវសម្រេចឡើង ហេតុដូច្នេះហើយបានជាយើងអាចមានពេញដោយក្តីសង្ឃឹមសម្រាប់អនាគតបាន។
ការចុះមករបស់ទេវតា
ការដែលទេវតាចុះពីស្ថានសួគ៌គឺជាលក្ខណៈទូទៅនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរវិវរណៈ ហើយនៅត្រង់នេះទេវតាកាន់កូនសោទៅកាន់ជង្ហុកធំ និងច្រវាក់ដ៏ធំមួយ (វិវរណៈ ៩:១, ១១; ១១:៧; ១៧:៨; និងលូកា ៨:៣១; រ៉ូម ១០:៧)។ ទេវតានោះចាប់សត្វនាគ សត្វដ៏ធំដែលកំពុងប្រឆាំងនឹងរាស្ត្ររបស់ព្រះជាម្ចាស់ ហើយចងវាក្នុងរណ្ដៅអស់រយៈពេលមួយពាន់ឆ្នាំ។ យើងឃើញអត្ថបទស្របគ្នាដ៏គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍មួយនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរ អេសាយ ២៤:២១-២២៖ «នៅគ្រានោះ ព្រះយេហូវ៉ាទ្រង់នឹងផ្ចាញ់ផ្ចាលនៅលើមេឃ ចំពោះពួកពលបរិវារនៃស្ថានខ្ពស់ ព្រមទាំងពួកស្ដេចនៃលោកីយ៍នៅផែនដីដែរ គេនឹងត្រូវប្រមូលគ្នាដូចជាឈ្លើយដែលប្រមូលទុកក្នុងរំលុង ហើយនឹងត្រូវឃុំនៅក្នុងគុក ក្រោយមកជាយូរថ្ងៃ គេត្រូវរងទោស»។ មានការពណ៌នាបន្ថែមទៀតអំពីសត្វនាគ (វិវរណៈ ១២:៩) ថាជាសត្វពស់ពីបុរាណដែលបានបញ្ឆោតនាង អេវ៉ា (លោកុប្បត្ដិ ៣:១, ២, ៤, ១៣, ១៤; ទំនុកតម្កើង ៩១:១៣; អេសាយ ២៧:១; ២កូរិនថូស ១១:៣) ហើយនិងថាជាអារក្ស (អ្នកមួលបង្កាច់រាស្ដ្ររបស់ព្រះ) និងជាសាតាំង (ជាខ្មាំងសត្រូវនឹងរាស្ត្ររបស់ព្រះ)។
ទេវតានោះបានបោះសាតាំងចូលទៅក្នុងរណ្ដៅ ហើយចាក់សោបិទ។ ដូច្នេះ សាតាំងមិនអាចបញ្ឆោតជាតិសាសន៍នានាក្នុងរយៈពេលមួយពាន់ឆ្នាំនោះបានទេ។ នៅគ្រាជិតចុងបញ្ចប់មួយពាន់ឆ្នាំនោះ សាតាំងត្រូវបានដោះលែងក្នុងរយៈពេលខ្លីមួយ ដើម្បីបំផ្លិចបំផ្លាញ។ ពួកបុរេសហស្សវត្សនិយមវែកញែកថា ព្រឹត្តិការណ៍នៅក្នុងខ២-៣ កើតឡើង នៅពេលដែលព្រះគ្រីស្ទយាងមកផែនដីវិញដោយលើកបន្ថែមថា សាតាំងមិនអាចជាប់ឃុំមុនពេលព្រះយេស៊ូវយាងត្រឡប់មកវិញបានឡើយ ដ្បិតវានៅរស់ ហើយមានសុខភាពល្អក្នុងសម័យដ៏អាក្រក់បច្ចុប្បន្ននេះ វាឈរនៅពីក្រោយសត្វសាហាវ និងហោរាក្លែងក្លាយ ដោយបោកបញ្ឆោត (១៣:១៤) និងញុះញង់ប្រជាជននៃពិភពលោកនេះឲ្យបៀតបៀនដល់ពួកគ្រីស្ទបរិស័ទ (១៣:១-១៨) ។ សាតាំងត្រូវបានគេហៅថា ជា «ចៅហ្វាយរបស់លោកីយ៍នេះ» (យ៉ូហាន ១២:៣១) ហើយនៅកន្លែងផ្សេងទៀតសាវ័ក យ៉ូហាន បានសរសេរថា «លោកីយ៍ទាំងមូលដេកនៅក្នុងឱវាទនៃមេកំណាច» (១យ៉ូហាន ៥:១៩)។ យោងទៅតាមអ្នកបុរេសហស្សវត្សនិយម វាជាការពិបាកកាត់ស្រាយអំពីរបៀបនៃការអះអាងទាំងនេះថាជាការពិត ប្រសិនបើសាតាំងត្រូវបានឃុំនៅក្នុងជង្ហុកធំ។ នៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរវិវរណៈជំពូក១២ សាតាំងត្រូវបានបណ្ដេញចេញពីស្ថានសួគ៌មកផែនដី ហើយត្រង់ចំណុចនេះ ទោះបីវាជាការប្រើប្រាស់បែបនិមិត្តសញ្ញាក៏ដោយគឺថា សាតាំងមិនមានមូលដ្ឋាន ដើម្បីចោទប្រកាន់អ្នកជឿនៅចំពោះព្រះជាម្ចាស់បានទេ ពីព្រោះការសុគតរបស់ព្រះគ្រីស្ទបានដកចេញនូវកំហុសរបស់ពួកគេរួចហើយ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏នៅត្រង់នេះវាហាក់បីដូចជាសាវ័ក យ៉ូហាន ឈានទៅមុខមួយជំហានទៀតត្រង់ថា និមិត្តសញ្ញានេះបង្ហាញថាសាតាំងត្រូវបានដាក់កម្រិតមិនឲ្យធ្វើសកម្មភាពនៅលើផែនដីនេះឡើយ។
អ្នកបដិសហស្សវត្សនិយមវែកញែកថា ការចាក់សោទុកនៅក្នុងរណ្ដៅគឺជានិមិត្តសញ្ញា ហើយមិនមានន័យថា សាតាំងអវត្តមានពីផែនដីនោះទេ។ ខគម្ពីរនោះចែងថា សាតាំងមិនអាចបញ្ឆោតជាតិសាសន៍នានាបានទៀតឡើយ។ អ្នកខ្លះបានបកស្រាយខគម្ពីរនេះថា ក្នុងសម័យដ៏អាក្រក់បច្ចុប្បន្ននេះ សាតាំងមិនអាចបញ្ឆោតប្រជាជាតិនានាឲ្យមកប្រមូលផ្ដុំគ្នានៅអើម៉ាគេដូន (Armageddon) បានឡើយ។ យោងតាមការយល់បែបនេះ ខគម្ពីរមិនបានចែងថា សាតាំងមិនបញ្ឆោតនរណាម្នាក់ទេ។ ចំណុចសំខាន់គឺចង់និយាយថា ប្រជាជាតិនានាមិនទទួលបានការបញ្ឆោតដល់កម្រិតដែលពួកគេបានធ្វើសង្គ្រាមចុងក្រោយប្រឆាំងនឹងរាស្ដ្ររបស់ព្រះនោះទេ។ របៀបមួយទៀតនៃការបកស្រាយរឿងនេះតាមទស្សនៈអ្នកបដិសហស្សវត្សនិយមគឺថា ការបោកបញ្ឆោតនេះទាក់ទងទៅនឹងការផ្សព្វផ្សាយដំណឹងល្អ។ ឥឡូវនេះ ជាមួយនឹងការយាងមករបស់ព្រះគ្រីស្ទ ដំណឹងល្អបានទៅដល់ចុងបំផុតនៃផែនដី។ នៅក្នុងព្រះគម្ពីរសញ្ញាចាស់ សេចក្ដីសង្គ្រោះគឺរក្សាទុកសម្រាប់តែសាសន៍អ៊ីស្រាអែល ហើយប្រជាជាតិនានានៃពិភពលោកក៏ត្រូវទទួលបានការបញ្ឆោត។ ឥឡូវនេះ ដំណឹងល្អត្រូវបានគេជឿនៅក្នុងគ្រប់ទាំងសាសន៍ ដូច្នេះសាតាំងលែងបោកបញ្ឆោតប្រជាជាតិនានាដូចដែលវាបានធ្វើនៅសម័យព្រះគម្ពីរសញ្ញាចាស់ទៀតហើយ។ អ្នកមិនជឿនៅតែទទួលបានការបញ្ឆោតពីសាតាំង ប៉ុន្តែការបោកបញ្ឆោតនៅក្នុងគ្រប់ទាំងសាសន៍ដែលមានការកំណត់សម្គាល់នៅក្នុងសម័យព្រះគម្ពីរសញ្ញាចាស់ ឥឡូវនេះត្រូវបានដកចេញហើយ ដូច្នេះហើយបានជាមានអ្នកខ្លះជឿពីគ្រប់កុលសម្ព័ន្ធ គ្រប់ភាសា មនុស្ស និងគ្រប់ជាតិសាសន៍។ អ្នកបដិសហស្សវត្សនិយមលើកឡើងថា សាតាំងត្រូវបានចងនៅឈើឆ្កាង (ម៉ាថាយ ១២:២៩; យ៉ូហាន ១២:៣១; កូឡុស ២:១៥; និងវិវរណៈ ១២:៩) ដែលនេះមានន័យថា មានការរារាំងការប្រមូលផ្តុំគ្នា និងរួបរួមគ្នានៃជាតិសាសន៍ទាំងអស់ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងព្រះគ្រីស្ទ និងរាស្ដ្ររបស់ទ្រង់រហូតដល់គ្រាចុងក្រោយ។
ការជំនុំជម្រះ និងការរស់ឡើងវិញ
និមិត្តរបស់សាវ័ក យ៉ូហាន ក៏បានផ្លាស់ប្ដូរទៅអំពីមនុស្សជាតិវិញ។ គាត់ឃើញបល្ល័ង្ក ហើយអស់អ្នកដែលអង្គុយលើបល្ល័ង្កទាំងនោះត្រូវបានទទួលភារកិច្ចក្នុងការជំនុំជម្រះ។ គាត់ក៏បានឃើញមរណសាក្សី ដែលត្រូវគេកាត់ក្បាលដោយសារតែ «សេចក្ដីបន្ទាល់នៃព្រះយេស៊ូវ» និង «ព្រះបន្ទូលនៃព្រះ» ។ សេចក្ដីបន្ទាល់អំពីព្រះយេស៊ូវបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរនេះ (១:២; ១:៩; ១២:១៧; និង ១៩:១០) ក៏ដូចជាព្រះបន្ទូលនៃព្រះដែរ (១:២, ៩; ៦:៩)។ ការគ្រប់គ្រងក៏ត្រូវបានប្រទានដល់អស់អ្នកដែលបានរងទុក្ខសម្រាប់ព្រះយេស៊ូវ អស់អ្នកដែលបានលះបង់ជីវិតរបស់ខ្លួនដោយសារតែព្រះបន្ទូលនៃដំណឹងល្អ (ដានីយ៉ែល ៧:២២; ម៉ាថាយ ១៩:២៨; លូកា ២២:៣០; ១កូរិនថូស ៦:២; និងវិវរណៈ ៣:២១)។ ដូចជានៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរ វិវរណៈ ៦:៩ សាវ័ក យ៉ូហាន ឃើញ «ព្រលឹង» របស់ពួកគេ ដែលផ្ដើមដោយពាក្យ «ក៏» (kai ក្នុងភាសាក្រិក) ដែលអាចមានន័យថា សមមូល («ស្មើ») ឬបន្ថែមលើ («ផងដែរ»)។ ក្នុងករណីមួយណាក៏ដោយក៏សាវ័ក យ៉ូហាន ទំនងជាសំដៅទៅលើអ្នកជឿទាំងអស់។ នៅក្នុងន័យមួយ ក្រុមជំនុំទាំងមូលត្រូវបានចាត់ទុកជាពួកជំនុំមរណសាក្សី ជាអ្នកដែលបានលះបង់ជីវិតរបស់ខ្លួនសម្រាប់ព្រះយេស៊ូវគ្រីស្ទ។ នៅក្នុងខមួយនេះ អស់អ្នកដែលទទួលបានអំណាច «ឲ្យជំនុំជម្រះ» ក៏បានបដិសេធយ៉ាងស្មោះត្រង់ក្នុងការមិនសម្រុះសម្រួលជាមួយសត្វនោះ។ ពួកគេមិនបានថ្វាយបង្គំសត្វនោះ ឬរូបរបស់វា ឬទទួលយកសញ្ញានៅលើដៃ ឬថ្ងាសឡើយ។ សាវ័ក យ៉ូហាន បានលើកឡើងមុននេះយ៉ាងច្បាស់ថា អស់អ្នកដែលថ្វាយបង្គំសត្វនោះ ឬរូបចម្លាក់របស់វា ឬក៏ទទួលទីសម្គាល់នៅលើដៃ ឬថ្ងាស នោះពួកគេនឹងទទួលរងនូវទារុណកម្មជារៀងរហូត (វិវរណៈ ១៤:៩-១១)។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ពួកបរិសុទ្ធឈ្នះលើសត្វនោះ និងរូបរបស់វា (១៥:២)។ ការជំនុំជម្រះ និងរង្វាន់ជាកម្មសិទ្ធិរបស់អ្នកជឿដ៏ស្មោះត្រង់ គឺសម្រាប់អ្នកដែលថ្វាយជីវិតដល់ព្រះយេស៊ូវ ហើយយកឈ្នះរហូតដល់គ្រាចុងក្រោយ។ និយាយម្យ៉ាងទៀត រង្វាន់ដ៏អស់កល្បជានិច្ចគឺត្រូវបានផ្តល់ដល់អ្នកជឿពិតប្រាកដទាំងអស់។ រង្វាន់ដែលបញ្ជាក់នៅត្រង់នេះគឺថាពួកគេ «បានរស់វិញ ហើយក៏សោយរាជ្យជាមួយនឹងព្រះគ្រីស្ទ នៅ១ពាន់ឆ្នាំ» (វិវរណៈ ២០:៥)។
អ្នកបុរេសហស្សវត្សនិយមយល់អំពីព្រះរាជសារនេះជាការសំដៅទៅលើការរស់ឡើងវិញខាងឯរូបកាយ។ អ្នកដែលត្រូវបានគេសម្លាប់ដោយព្រោះជំនឿត្រូវបានបញ្ជាក់ដោយព្រះ ហើយមានជីវិតវិញ។ កិរិយាសព្ទនៃពាក្យ «សាអូ» (zaō) អាចសំដៅទៅលើការរស់ឡើងវិញរបស់ព្រះគ្រីស្ទ (២:៨; និងអេសេគាល ៣៧:១០; រ៉ូម ១៤:៩) ហើយគេបានវែកញែកនៅត្រង់នេះថា ជាការពិតដូចគ្នាដែរ ជាពិសេសនៅពេលទាក់ទងជាមួយនឹងការរស់ឡើងវិញដំបូងនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរ វិវរណៈ ២០:៥។ អ្នកប្រាជ្ញដែលកាន់តាមទស្សនៈនេះចង្អុលបង្ហាញថា នេះគឺជាខគម្ពីរតែមួយគត់ដែលសំដៅទៅលើការរស់ឡើងវិញនៃអ្នកជឿនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរនេះ ហើយចាត់ទុកវាថាជាឯកសារយោងចំពោះការរស់ឡើងវិញដែលបង្ហាញអំពីជ័យជម្នះរបស់ពួកបរិសុទ្ធ ត្រង់ថាវាសមជាងអំណានរបស់អ្នកបដិសហស្សវត្សនិយម ដែលឃើញពួកបរិសុទ្ធសោយរាជ្យនៅស្ថានសួគ៌ក្នុងគ្រាដ៏អាក្រក់នេះ។ លើសពីនេះ គំនិតអំពីព្រលឹងដែលចូលមកក្នុងជីវិតមានការគាំទ្រដល់គំនិតដែលថា ព្រលឹងត្រូវបានលើកឡើងទៅកាន់ជីវិតមួយថ្មី ហើយក៏ប្រសើរជាងជីវិតនៅក្នុងកន្លែងរង់ចាំដែរ។
អ្នកបដិសហស្សវត្សនិយមកាត់ស្រាយសេចក្តីយោងចំពោះពាក្យ «ព្រលឹង» នៅត្រង់នេះដោយបញ្ជាក់ថា ព្រលឹងបានមកឯជីវិតក្នុងកំឡុងសម័យដ៏អាក្រក់បច្ចុប្បន្ននេះ (វិវរណៈ ៦:៩-១១)។ ម្យ៉ាងទៀត ការមករស់នៅវិញត្រង់នេះមិនមែនសំដៅលើការរស់ឡើងវិញខាងឯរូបកាយទេ ប៉ុន្តែសំដៅទៅលើជីវិតក្នុងស្ថានភាពនៃការកំពុងរង់ចាំវិញ។ ព្រលឹងនៃអ្នកជឿកំពុងតែសោយរាជ្យជាមួយព្រះគ្រីស្ទនៅស្ថានសួគ៌ឥឡូវនេះ—ហើយពាក្យ «បល្ល័ង្ក» នៅកន្លែងផ្សេងទៀតនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរវិវរណៈសំដៅទៅលើស្ថានសួគ៌ ដូច្នេះវាមិនសមទេដែលថា បល្ល័ង្កត្រង់នេះសំដៅទៅលើការសោយរាជ្យនៃពួកបរិសុទ្ធនៅលើផែនដីនោះ។ យើងឃើញនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរ វិវរណៈ ១៤:១៣ ថា សេចក្តីស្លាប់ត្រូវបានប្រទានពរដល់អ្នកជឿ ខណៈដែលពួកគេត្រូវបានផ្តល់មកុដនៃជីវិតសម្រាប់ការតស៊ូរហូតដល់គ្រាចុងក្រោយ (២:១១)។ អ្នកបដិសហស្សវត្សនិយមផ្សេងទៀតយល់អំពីការមករស់វិញនៅត្រង់នេះថាជាការប្រែចិត្ត—អ្នកដែលបានប្រែចិត្តជឿ ឥឡូវនេះត្រូវបានរស់ឡើងវិញជាមួយនឹងព្រះគ្រីស្ទ (អេភេសូរ ២:៦; កូឡុស ៣:១)។
អ្នកស្លាប់ដែលនៅសេសសល់មិនបានរស់ទេ រហូតដល់រាប់ពាន់ឆ្នាំបានកន្លងផុតសិន។ ប្រសិនបើមានតែមរណសាក្សីប៉ុណ្ណោះដែលរស់ឡើងវិញក្នុង ២០:៤ នោះមានន័យថា អ្នកស្លាប់ដែលនៅសេសសល់ រួមមានអ្នកមិនជឿ និងអ្នកជឿផ្សេងទៀតទាំងអស់ជាមិនខាន។ ប្រសិនបើ ២០:៤ សំដៅលើអ្នកជឿទាំងអស់ នោះអ្នកដែលបានស្លាប់គឺសំដៅលើតែអ្នកមិនជឿប៉ុណ្ណោះ។ ដូចដែលបានលើកឡើងខាងលើថា វាទំនងច្រើនជាងដែលថាទស្សនៈក្រោយគេគឺត្រឹមត្រូវ ពីព្រោះថាពួកជំនុំទាំងមូលត្រូវបានចាត់ទុកថាជាពួកជំនុំមរណសាក្សី (ដោយមិនតម្រូវឲ្យគិតថា ទាំងអស់សុទ្ធតែត្រូវបានសម្លាប់ពិតៗនោះទេ)។ សាវ័ក យ៉ូហាន បានផ្អាកបន្តិច ហើយបញ្ជាក់ថា «នេះហើយជាខណៈរស់ឡើងវិញទី១» ដែលសំដៅយ៉ាងច្បាស់ដល់ការមានជីវិតរបស់មរណសាក្សី និងពួកបរិសុទ្ធដែលបានពណ៌នានៅក្នុងខ៤។
អ្នកបុរេសហស្សវត្សនិយមយល់លើការរស់ឡើងវិញដំបូងថា សំដៅទៅលើការរស់ឡើងវិញខាងឯរូបកាយ។ អ្នកមិនជឿត្រូវបានប្រោសឲ្យរស់ឡើងវិញបន្ទាប់ពីរាជ្យមួយពាន់ឆ្នាំរបស់ព្រះគ្រីស្ទ ប៉ុន្តែនេះខុសគ្នាពីការរស់ឡើងវិញដំបូង ដែលសំដៅទៅលើការរស់ឡើងវិញខាងឯរូបកាយរបស់មរណសាក្សី និងអ្នកជឿដែលបានរៀបរាប់នៅក្នុងខ៤។ ការវែកញែកដ៏ខ្លាំងបំផុតមួយសម្រាប់ទស្សនៈបុរេសហស្សវត្សនិយមលេចឡើងនៅត្រង់នេះ៖ ថ្នាក់ពាក្យនាម «ការរស់ឡើងវិញ» (anastasis) តែងតែសំដៅទៅលើការរស់ឡើងវិញខាងឯរូបកាយ នៅក្នុងគំនិតរបស់ជនជាតិយូដា។ ពិតមែនហើយ គ្មានឧទាហរណ៍ច្បាស់លាស់ណាដែលថា ការរស់ឡើងវិញ មិនសំដៅទៅលើការរស់ឡើងវិញខាងឯរូបកាយឡើយ។ លើសពីនេះទៀត លំដាប់លំដោយនៃព្រឹត្តិការណ៍នៅត្រង់នេះក៏បង្ហាញអំពីការវែកញែកដ៏ល្អសម្រាប់អ្នកបុរេសហស្សវត្សរ៍និយមដែរ ពីព្រោះអ្នកដែលនៅសល់ដែលត្រូវរស់ឡើងវិញមួយពាន់ឆ្នាំក្រោយមកពុំមានបទពិសោធន៍នៃការរស់ឡើងវិញប្រភេទផ្សេងនោះទេ។ ស្ទើរតែទាំងអស់គ្នាយល់ស្របថា អ្នកដែលនៅសល់ជួបប្រទះការប្រោសឲ្យរស់ឡើងវិញខាងឯរូបកាយ ប៉ុន្តែប្រសិនបើដូច្នោះមែន នោះការប្រោសឲ្យរស់ឡើងវិញដំបូងក៏ទំនងជាខាងឯរូបកាយផងដែរ។ យើងមិនមានពីរប្រភេទផ្សេងគ្នានៃការរស់ឡើងវិញនៅត្រង់នេះនោះទេ ប៉ុន្តែមានពីរដំណាក់កាលដែលមនុស្សស្លាប់បានរស់ឡើងវិញខាងឯរូបកាយ។ ការជំទាស់មួយចំពោះទស្សនៈបុរេសហស្សវត្សរ៍និយមគឺថាកណ្ឌគម្ពីរ យ៉ូហាន ៥:២៨-២៩ បង្ហាញអំពីការរស់ឡើងវិញរបស់មនុស្សល្អ និងមនុស្សអាក្រក់ថា វាកើតឡើងដំណាលគ្នា។ អ្នកបុរេសហស្សវត្សនិយមឆ្លើយតបថាកណ្ឌគម្ពីរវិវរណៈបញ្ជាក់ថា មានចន្លោះពេលមួយ ហើយវាមិនចាំបាច់សម្រាប់រាល់ការនិយាយអំពីការរស់ឡើងវិញ ដើម្បីនិយាយអំពីចន្លោះពេលរវាងការរស់ឡើងវិញទាំងពីរនោះដែរ។
ម្យ៉ាងវិញទៀត អ្នកបដិសហស្សវត្សប្រកែកថា ការរស់ឡើងវិញដំបូងនេះគឺជាការរស់ឡើងវិញខាងឯវិញ្ញាណ។ ទោះបីជាពាក្យថា «ការរស់ឡើងវិញ» (anastasis) សំដៅទៅលើការរស់ឡើងវិញខាងឯរូបកាយនៅកន្លែងផ្សេងក៏ដោយ ដូច្នេះយើងមិនគួរភ្ញាក់ផ្អើលជាមួយនឹងអត្ថន័យនិមិត្តសញ្ញានៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរអក្សរសិល្ប៍ (apocalyptic) ទេ ដោយសារមានអត្ថបទដែលនិយាយអំពីការរស់ឡើងវិញខាងឯវិញ្ញាណតាមគំនិត (អេភេសូរ ២:៦; កូឡុស ៣:១) និងនៅកន្លែងផ្សេងទៀតផងដែរ។ ការរស់ឡើងវិញដំបូងមានន័យថា ជាការមានជីវិតនៅក្នុងចន្លោះនៃការរង់ចាំ (ឬក៏ការផ្លាស់ប្រែ) ខណៈពេលដែលការរស់ឡើងវិញទីពីរសំដៅទៅលើការរស់ឡើងវិញខាងឯរូបកាយ។ ដូចគ្នាផងដែរ ការស្លាប់ទី១គឺជាការស្លាប់ខាងឯរូបកាយ ចំណែកការស្លាប់ទី២គឺជាការជំនុំជម្រះចុងក្រោយ។ នេះជាការផ្ដល់យោបល់ដ៏គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ ទោះបីជាការគួរកត់សម្គាល់ថា សាវ័ក យ៉ូហាន មិនដែលលើកឡើងអំពី «សេចក្ដីស្លាប់ដំបូង» ឬក៏ «ការរស់ឡើងវិញជាលើកទីពីរ» ក៏ដោយ។
ខ្ញុំបានកត់សម្គាល់ខាងលើថា អ្នកបុរេសហស្សវត្សនិយមបានប្រកែកថា ទំនាក់ទំនងរវាងការរស់ឡើងវិញទាំងពីរបង្ហាញថាពួកវាមានលក្ខណៈដូចគ្នា—ពោលគឺពួកវាទាំងពីរមានលក្ខណៈខាងឯរូបរាងកាយ។ ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើគ្រោងការណ៍កម្រិតខ្ពស់នៅទីនេះត្រឹមត្រូវមែន នោះការរស់ឡើងវិញទាំងពីរមិនមានលក្ខណៈដូចគ្នាទេ។ អំណានខាងឯអ្នកបុរេសហស្សវត្សរ៍និយមគឺពិតជាអាចទៅរួចបានមែន ហើយប្រហែលជាត្រឹមត្រូវផងដែរ ប៉ុន្តែវាក៏អាចទៅរួចបានដែលថា ការរស់ឡើងវិញដំបូងទន្ទឹងរង់ចាំ និងសំដៅលើការរស់ឡើងវិញទីពីរ។ ដូច្នេះ ការរស់ឡើងវិញទី១គឺខាងឯវិញ្ញាណ ហើយការរស់ឡើងវិញទី២ខាងឯរូបកាយ។ ពាក្យ «ទី១» (protos) និង ពាក្យ «ថ្មី» (kainos) គួរតែត្រូវបានសម្គាល់ផ្សេងគ្នា យោងតាមអ្នកបដិសហស្សវត្ស។ ពាក្យ «ថ្មី» សំដៅលើការបង្កើតថ្មីដែលនឹងមកដល់។ «ផ្ទៃមេឃថ្មី និងផែនដីថ្មី» ដែលនឹងមកដល់ (វិវរណៈ ២១:១)—«ក្រុងយេរូសាឡឹមថ្មី» (២១:២)—ហើយព្រះជាម្ចាស់នឹងបង្កើត «ទាំងអស់ឡើងជាថ្មី» (២១:៥)។ ស្ថានសួគ៌ថ្មី និងផែនដីគឺផ្ទុយគ្នានឹង «ផ្ទៃមេឃមុន នឹងផែនដីមុន» (២១:១)។ «ទី១/ដំបូង» ត្រង់នេះសំដៅលើជីវិតក្នុងយុគសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ «ដ្បិតសេចក្តីមុន [ទី១/ដំបូង] ទាំងប៉ុន្មាន បានកន្លងបាត់ទៅហើយ» (២១:៤)។ ប្រសិនបើយើងយល់តាមលំនាំនេះ នោះការរស់ឡើងវិញដំបូងគឺជាការរស់ឡើងវិញមុនកាលកំណត់ ការរស់ឡើងវិញខាងឯវិញ្ញាណកើតឡើងក្នុងយុគសម័យនេះ ហើយការរស់ឡើងវិញទីពីរគឺជាការរស់ឡើងវិញខាងឯរូបកាយ—ជាការរស់ឡើងវិញចុងក្រោយដែលអ្នកជឿទាំងអស់នឹងបានរីករាយជាមួយ នៅក្នុងយុគសម័យដែលនឹងត្រូវមកដល់។ ដូចគ្នាដែរ សេចក្ដីស្លាប់ដំបូង គឺជាការស្លាប់ខាងឯរូបកាយដែលមនុស្សទាំងអស់មានបទពិសោធន៍ ផ្ទុយពី «សេចក្ដីស្លាប់ [deuteros] ទីពីរ» ដែលមនុស្សទុច្ចរិតនឹងរងទុក្ខជារៀងរហូត (២:១១; ២០:៦, ១៤; ២១:៨)។ យោងតាមអំណាននេះ អ្វីៗដែលជា «ទី១» សំដៅទៅលើពិភពលោកបច្ចុប្បន្ននេះ ខណៈដែល «ទី២» ឬ «ថ្មី» សំដៅទៅលើផែនដីថ្មីដែលនឹងត្រូវមកដល់។
ព្រះពរមួយក្នុងចំណោមព្រះពរទាំងប្រាំពីរនៃកណ្ឌគម្ពីរនេះ (១:៣) ឥឡូវនេះត្រូវបានប្រកាសលើអ្នកដែលរីករាយនឹងការរស់ឡើងវិញជាលើកដំបូង។ ការរស់ឡើងវិញលើកដំបូងគឺអស្ចារ្យណាស់ ពីព្រោះការស្លាប់ទីពីរគ្មានអំណាចលើអ្នកដែលមានបទពិសោធន៍នឹងការរស់ឡើងវិញលើកដំបូងនោះ (២:១១; ២០:១៤; ២១:៨)។ អាចនិយាយម្យ៉ាងទៀតបានថា អស់អ្នកដែលជួបប្រទះនឹងការប្រោសឲ្យរស់ឡើងវិញដំបូងនឹងរួចពីបឹងភ្លើង។ ផ្ទុយទៅវិញ អ្នកដែលទទួលការប្រោសឲ្យរស់ឡើងវិញដំបូងនឹងក្លាយជាសង្ឃរបស់ព្រះជាម្ចាស់ និងព្រះគ្រីស្ទ។ យើងឃើញនៅត្រង់នេះថា ព្រះជាម្ចាស់ និងព្រះគ្រីស្ទមានឋានៈដូចគ្នា ដែលថាព្រះយេស៊ូវជាព្រះពេញលេញមួយរយភាគរយ។ វាជារឿងមិនអាចយល់ដល់ ឧទាហរណ៍ថា បើអ្នកនិពន្ធលើកឡើងថា ពួកគេជាសង្ឃរបស់ព្រះ ហើយជាសង្ឃរបស់ទេវតា។ រូបភាពនៃអ្នកជឿបែបនេះ ក្នុងនាមជាសង្ឃដែលធ្វើការឲ្យព្រះពររបស់ព្រះដែលបានប្រទានមក គឺមានតាំងពីដើមដំបូងនៃកណ្ឌគម្ពីរនេះហើយ (១:៦ និង៥:១០) — អ្នកជឿគឺជាសង្ឃ-ហ្លួង ដូចជាលោក អ័ដាម នៅក្នុងសួនច្បារ ហើយក៏នឹងសោយរាជ្យជាមួយព្រះគ្រីស្ទមួយពាន់ឆ្នាំដែរ។
អ្នកបុរេសហស្សវត្សនិយមបានយល់អំពីការគ្រប់គ្រងនេះថាសំដៅទៅលើការសោយរាជ្យមួយពាន់ឆ្នាំ (ឬយូរណាស់) គឺការគ្រងរាជ្យនៅលើផែនដីនេះ បន្ទាប់ពីការយាងមកវិញរបស់ព្រះគ្រីស្ទ—ប្រសិនបើការរស់ឡើងវិញនៅត្រង់នេះបង្ហាញអំពីការរស់ឡើងវិញខាងឯរូបកាយ ដែលបានសន្យាចំពោះអ្នកជឿ។ អ្នកបដិសហស្សវត្សនិយមយកការនេះទៅសំដៅលើការគ្រប់គ្រងរបស់ពួកបរិសុទ្ធដែលបានស្លាប់នៅស្ថានសួគ៌ នៅចន្លោះនៃការយាងមកជាលើកដំបូង និងលើកទីពីរ ប្រសិនបើការរស់ឡើងវិញលើកដំបូងសំដៅលើជីវិតដែលបានផ្តល់ឲ្យក្នុងចន្លោះនៃការរង់ចាំ—ជាការរស់ឡើងវិញខាងឯវិញ្ញាណ មិនមែនខាងឯរូបកាយទេ។ អ្នកបដិសហស្សវត្សនិយមផ្សេងទៀតយល់ឃើញថា ការនេះគឺអំពីការកើតជាថ្មីមួយ ជាជីវិតថ្មីដែលអ្នកជឿរីករាយជាមួយ ក្នុងនាមជាគ្រីស្ទបរិស័ទដែលបានកើតជាថ្មី។
ខគម្ពីរខាងលើនេះមានការចម្រូងចម្រាសគ្នាយ៉ាងខ្លាំងនៅក្នុងកណ្ឌគម្ពីរវិវរណៈ ហើយអ្នកបកស្រាយជជែកវែកញែកអំពីភាពជឿជាក់នៃទស្សនៈរាជ្យមួយពាន់ឆ្នាំផ្សេងៗគ្នា។ ការបង្ហាញយ៉ាងខ្លីមួយនៃជំហរដែលគេលើកមកគាំទ្រទាំងនេះគឺជាការមានប្រយោជន៍…
មតិយោបល់
Loading…